معنی زشت و پلید

حل جدول

زشت و پلید

قبیح

کریه، قبیح

پلید و زشت

قبیح, کریه،

لغت نامه دهخدا

پلید

پلید. [پ َ] (ص) ناپاک. شوخ. شوخگن. شوخگین. چرک. چرکین. پلشت. فزاک. فژاک. فژاکن. فژاکین. فژکن. فژه. فژغند. فژغنده. فژکنده. فرخج. گست. (حاشیه ٔ لغت نامه ٔ اسدی نسخه ٔ نخجوانی). پلیت. (آنندراج). وسخ. قَذِر. ساطن. کرّزی. طَفِس. (منتهی الارب). رجس. نجس. خبیث. (تفلیسی). مردار. (برهان قاطع). داعر. دَنِس. نَضف. نضیف. نَطِف. کلخج. فقیع. (منتهی الارب):
آن کرنج و شکّرش برداشت پاک
و اندر آن دستار آن زن بست خاک
این زن از دکان برون آمد چوباد
پس فلرزنگش بدست اندر نهاد
شوی بگشاد آن فلرزش خاک دید
بانگ زد زن را و گفتش ای پلید.
رودکی (از منظومه ٔ سندبادنامه).
به ظاهر یکی بیت پرنقش آزر
به باطن چوخوک پلید و گرازی.
مصعبی (از تاریخ بیهقی ص 377).
ابرهه... بفرمود تا عرب را بفرماید تا به حج بدان کلیسیا آیند و بگوید که این کلیسیا از آن خانه کعبه نیکوتر و فاضل تراست که ایشان در آن خانه بتان دارند و آنرا پلید کردند و این کلیسیا کس پلید نکرده است. (ترجمه ٔ طبری بلعمی). گفت این مشرکان پلید و خانه ٔ خدای پاک است مگذار که بخانه ٔ خدای اندرآیند. (ترجمه ٔ طبری بلعمی).
گنده و قلتبان و دون و پلید
ریش خردم ّ و جمله تنْش کلخج.
عماره ٔ مروزی.
حاکم آمد یکی بغیض و سبشت
ریشکی گنده و پلیدک و زشت.
معروفی.
فرود آمد آن بیدرفش پلید
سلیحش همه پاک بیرون کشید.
دقیقی.
پس آن بیدرفش پلید سترگ
به پیش اندرآید چو درنده گرگ.
دقیقی.
با دل پاک مرا جامه ٔ ناپاک رواست
بد مر آنرا که دل و جامه پلید است و پلشت.
کسائی.
بیامد پس آن بیدرفش سترگ
پلیدی سگی جادوی پیر گرگ.
فردوسی.
ابر دست آن بیدرفش پلید
شود شاه آزادگان ناپدید.
فردوسی.
چو روشن شدو پاک طشت پلید
بکرد آن که شسته بدش پرنبید.
فردوسی.
چنین گفت پس با شغاد پلید
که اکنون که بر من چنین بد رسید.
فردوسی.
نهان دل آن دو مرد پلید
ز خورشید روشن تر آمد پدید.
فردوسی.
نباید که آن بدنژاد پلید
چو این بشنود گوهر آرد پدید.
فردوسی.
ای همچو یک پلید و چنو دیده ها برون
مانند آن کسی که مر او را کنی خبک.
لبیبی.
از نبید آمد پلیدی جهل پیدا بر خرد
چون بود مادر پلید آید پسر زو جز پلید؟
ناصرخسرو.
چه خطر دارداین پلید نبید
عِندَ کأس مزاجها کافور.
ناصرخسرو.
آنجات سلسبیل دهند آنگه
کاینجا پلید دانی صهبا را.
ناصرخسرو.
غره مشو بدان که تو را طاهر است نام
طاهر نباشد آنکه پلید است و بی طهور.
ناصرخسرو.
این زشت و پلید و آن به و نیکو
آن گنده تلخ و این خوش و بویا.
ناصرخسرو.
ناشنیدستی که پیغمبر چه گفت
من شنیدستم ز من باید شنید
گفت ایا کم و خضراء الدّمن
دور از آن پاکی که اصل آن پلید.
مسعودسعد.
ملک او از طعنه ٔ خصمان کجا یابد خلل
آب دریا از دهان سگ کجا گردد پلید.
معزی.
خاصه که بیشترمردمان قاروره پلید و ناشسته و اندر خرقه های پلید وزشت عرضه کنند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). نقل است که خلیفه ٔ عهد پیش او نماز میکرد و در نماز با محاسن حرکتی میکرد سفیان گفت این چنین نمازی نماز نبود این نماز را فردا در عرصات چون رکوئی پلید برویت باززنند. (تذکره الاولیاء عطار). و گفت بسا مردا که بمبرز رود وپاک بیرون آید و بسا مردا که در کعبه رود و پلید آید. (تذکره الاولیاء عطار).
چه شود بیش و کم از این دریا
خواجه گر پاک و گر پلید آید.
عطار.
آب بهر آن ببارد از سماک
تا پلیدان را کند از خبث پاک.
مولوی.
از... باقی ّ نطفه میچکید
ران و زانو گشته آلوده و پلید.
مولوی.
گر پلیدم ور نظیفم ای شهان
این نخوانم پس چه خوانم در جهان.
مولوی.
با بدان کم نشین که صحبت بد
گرچه پاکی ترا پلید کند.
سعدی.
سگ بدریای هفت گانه مشوی
که چوتر شد پلیدتر باشد.
سعدی (گلستان).
قذر؛ پلید داشتن چیزی. (تاج المصادر بیهقی). هجان، مرد پلید. رجل ذقطه؛ مرد پلید. رجل ذقیط؛ مرد پلید. صَنَم، پلید و بد شدن بوی. متَقَذِّر؛ مرد پلید. مُقذَر؛ مرد پلید. استقذار؛ پلیدشمردن. تطبیع؛ پلید گردانیدن چیزی را. مَعِطَ الذئب مَعطّا؛ پلید گردید گرگ. شاطن، پلید و بدخوی. عتریف، پلید بدکار. عُتروف، پلید بدکار. رجل ُ عارم، مرد پلید. عُفاریه؛ مرد سخت پلید. عَفَر فَرَه؛ پلید. هروم، زن پلید بدخوی. عُرَکه؛ مرد خبیث و پلید. انجاس، پلید ساختن. تنجیس، پلید ساختن. (منتهی الارب). || بدکار. شریر. بدعمل. تباه کار:
بدو گفت خسرو توئی بیگمان
ز تخت پدر گشته ناشادمان
زدست یکی بدکنش بنده ای
پلید و منیفش پرستنده ای.
فردوسی.
بود مردی کدخدا او را زنی
سخت دانا و پلید و رهزنی.
مولوی.
مگر هنوز یزید پلید در دنیاست
مگر هنوز بناهای جور او برپاست.
؟
عِنفص، زن پلید تباه کار. دخن، بد شدن خوی کس. ردی و پلید گردیدن وی. خبیثهُ و اعره؛ زن پلید تباهکار. لصوص ُ دلامزه؛ دزدان پلید زشت. (منتهی الارب): و آنجا کافران پلیدتر و قوی تر بودند و مضایق بسیار و حصارهای قوی داشتند. (تاریخ بیهقی). || کشنده. قتال: ماری پلید؛ خبیث. ماری که زهر آن کشنده یا صعب العلاج باشد:
بزد یک دم آن اژدهای پلید
تنی چند از آنها بدم درکشید.
فردوسی.
|| فاسد: و جراحت هاء بد را نافع بود [اشق] و گوشت پلید را بخورد و گوشت پاکیزه برویاند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر ریش خورنده و پلید باشد آهک آب نرسیده و... طلی کنند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). || (فعل ماضی) مخفف پالید که ماضی پالیدن است یعنی جستجو کرد و تفحص کرد. (آنندراج) (برهان قاطع).
- دیو پلید، دیو شریر.دیو بدکار. اهریمن:
ره رستگاری ز دیو پلید
بکردار خوبی بیاید پدید.
فردوسی.
تبه شد بگفتار دیو پلید
شنیدی بدیها که او را رسید.
فردوسی.
همی گفت مانا که دیو پلید
بر پهلوان بد که این خواب دید.
فردوسی.
دگر آنکه گفتی که دیو پلید
دل و راه من سوی دوزخ کشید.
فردوسی.
سخن چون بگوش سیامک رسید
ز کردار بدخواه دیوپلید...
فردوسی.
مکن نیز فرمان دیو پلید
ز فرمان او بر تو این بد رسید.
فردوسی.
همگان لشکر فریشته اند
گرچه دیوان پلید و غدارند.
ناصرخسرو.
- پلیداِزار، زانی.
- پلیدچشم، بدچشم. نجیئی العین. (دهار).
- پلیدخوی، بدخوی. بدخلق. تِمسح، نیک دروغگوی و سِتُنَبه، پلیدخوی. (منتهی الارب).
- پلیدطبع، بدسرشت.

زشت

زشت. [زِ] (ص) ضد زیبا که زبون و بد باشد. (برهان). ضد زیبا. (از انجمن آرا) (از آنندراج). بدشکل. بدگل. ضد زیبا و درشت. بد. زبون. ناهموار. (از ناظم الاطباء). آنچه دیدنش خوش نیاید مردم را. (فرهنگ فارسی معین) (شرفنامه ٔ منیری). بدنما. بدگل. بدمنظر. مقابل زیبا. (فرهنگ فارسی معین). پهلوی «زشت »، اوستا «زئشه » (مخوف، تنفرآور)... (حاشیه ٔ برهان چ معین):
عالم بهشت گشته عنبرسرشت گشته
کاشانه زشت گشته صحرا چو روی حورا.
کسائی.
سیامک بدست چنان زشت دیو
تبه گشت و ماند انجمن بی خدیو.
فردوسی.
ز ری بازخوان آن بداندیش را
چو اهریمن آن زشت بدکیش را.
فردوسی.
وز آن زشت بدکامه ٔ شوم پی
که آمد ز درگاه خسرو به ری
شد آن شهر آباد یکسر خراب
بسر بر همی تافتی آفتاب.
فردوسی.
تنش زشت و بینی کژ و روی زرد
بداندیش و کوتاه و دل پر ز درد.
فردوسی.
گویند که معشوق تو زشت است و سیاه
گر زشت و سیاه است مرا نیست گناه
من عاشقم و دلم بدو گشته تباه
عاشق نبود ز عیب معشوق آگاه.
فرخی.
حربگاهش چوزنگیانی زشت
که ببیزند خرده ٔ انگشت.
عنصری.
یکی جان و دل لاغر، دوم مغز و سر تاری
سه دیگر صورت زشت و چهارم دیده ٔ اعمی.
منوچهری.
ای بسوی خویش کرده صورت من زشت
من نه چنانم که می برند گمانم.
ناصرخسرو.
گرچه بسیار بود زشت همان زشت است
زشت هرگز نشود خوب به بسیاری.
ناصرخسرو.
چند در این بادیه ٔ خوب و زشت
تشنه بتازی به امید سراب.
ناصرخسرو.
کآنکه این زشت را خداوند است
بهر زشتیش در ره افکنده ست.
سنائی.
زشت زنگی بود نه آئینه.
سنائی.
زشت با کور به فراسازد.
سنائی.
ور ناکسی فروخت مرا هم روا بود
کاعمی و زشت را نبود درخور آینه.
خاقانی.
چرا نقشبندت در ایوان شاه
دژم روی کرده ست و زشت و تباه.
سعدی (بوستان).
ترا با من ار زشت رویم چه کار
نه آخر منم زشت و زیبا نگار.
سعدی (بوستان).
- زشت و زیبا، بدگل و خوشگل. (فرهنگ فارسی معین).
- || (اصطلاح فن بدیع) شعری که یک مصراع آن شامل مدح و مصراع دیگرش شامل ذم باشد. (فرهنگ فارسی معین).
- || بدو خوب، خوش و ناخوش، از قبیل تقابل:
تلخی و خوشی و زشت و زیبا بگذشت.
سعدی (گلستان).
|| شنیع. قبیح. (ناظم الاطباء). بد. ناپسند. قبیح. (از فرهنگ فارسی معین). [اوستا]... «زوایژدیشته » (مکروه، منفور)، افغانی «زیخت »، سریکلی «ژیت » (فاسد و خراب، بد و زشت). (حاشیه ٔ برهان چ معین). نامطبوع. نکوهیده. بد. قبیح. مقابل نغز. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا):
گواژه که هستش سرانجام جنگ
یکی خوی زشت است از او دار ننگ.
ابوشکور.
بجای خشتچه گر شصت نافه بردوزی
هم ایچ کم نشود گند زشت آن بغلت.
عماره.
بدیشان نمود آن سخنهای زشت
که نزدیک او شاه توران نوشت.
دقیقی.
مر او را به گفتن کزین راه زشت
بگرد و بترس از خدای بهشت.
دقیقی.
جهاندار داننده ٔ خوب و زشت
مرا گر سپردی سراسر بهشت...
نبودی مرا دل بدین خرمی
که روی تو دیدم به توران زمی.
فردوسی.
بدین گیتی اندربود نام زشت
بدان گیتی اندرنیابد بهشت.
فردوسی.
اگر زو شناسی همه خوب و زشت
بیابی به پاداش خرم بهشت.
فردوسی.
نبود اندر و نیز یک چیز زشت
تو گفتی مگر حوربود از بهشت.
فردوسی.
ابر پیش کف او همچوبر یم، شمر است
زشت باشد که بگویی به شمر ماند یم.
فرخی.
تو خوارکار ترکی من بردبار عاشق
زشت است خوارکاری خوب است بردباری.
منوچهری.
هنر را بازدانستم ز آهو
همیدون نغز را از زشت، نیکو.
(ویس و رامین).
که زشت از خوب و نیک از بد بدانی
بدل کاری سگالی کش توانی.
(ویس و رامین).
و دیگر وجه آن است که تمیز تواند کرد حق را از باطل و نیکو را از زشت. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 95). عامه ٔ مردم وی را لعنت کردند. بدین حرکتی ناشیرین که کرد و از آن زشتها که بر زبان راند. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 183). بدانید که کردار زشت و نیکوی شما را بیند و آنچه در دل دارید، می داند. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 339). اکنون چون خریده آمد و زر داده شد، زشت باشد از بیع بازگشت. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 622).
که نادان بدانجای خوار است و زشت
شه آنجای درویش نیکوسرشت.
اسدی (گرشاسبنامه).
کجا خانه ای بد بخوبی بهشت
از آتش دمان دوزخی گشت زشت.
اسدی (گرشاسبنامه).
به نزدیک مردان به طمع بهشت
شده هر یکی از پی کار زشت.
اسدی (گرشاسبنامه).
جفا و جور و حسد را به طبع در دل خویش
نفور و زشت و بد و سرد و خام باید کرد.
ناصرخسرو.
زشت بُوَد بودن آزاده مرد
بنده ٔ طوغان عیال ینال.
ناصرخسرو.
مادر دیوان یکی فریشته دیو است
فعل بدش کرد زشت و فاسق و ملعون.
ناصرخسرو.
تو همانا که نه هشیار سری، ورنه
چون که فعل بد را زشت نینگاری.
ناصرخسرو.
زشت زشت است در ولایت شاه
گرگ بر گاه و یوسف اندر چاه.
سنائی.
تاسلیمان وار باشد حیدر اندر صدر ملک
زشت باشد دیو را بر تارک افسر داشتن.
سنائی.
زشت باشد خویشتن بستن بر آدم وآنگهی
نقش آدم را غلاف نفس شیطان داشتن.
سنائی.
بد او نیک من بود چه عجب
زشت من نیز خوب او باشد.
خاقانی.
هر کجا جبریل سازد مائده
زشت باشد میهمان دیو لعین.
خاقانی.
تا دل غم او دارد نتوان غم جان خوردن
با انده او زشت است اندوه جهان خوردن.
خاقانی.
من که خاقانیم ز هر دو جهان
بی نیازم چه خوب هر دو چه زشت.
خاقانی.
به تمنای گوشت مردن به
که تقاضای زشت قصابان.
سعدی (گلستان).
ز حادثات زمانه همین پسند آمد
که زشت و خوب و بد و نیک در گذر دیدم.
ابن یمین.

زشت. [زِ] (اِخ) دهی از دهستان کولیونداست که در بخش سلله ٔ شهرستان خرم آباد و پانزده هزارگزی باختر راه شوسه ٔ خرم آباد به کرمانشاه واقع است و 360 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).

زشت. [زِ] (اِ) دویدن. (از برهان). دو. تیزروی. (ناظم الاطباء). رجوع به ماده ٔ بعد شود.

پلید زادگی

پلید زادگی. [پ َ دَ / دِ] (حامص مرکب) ناپاکزادگی:
اندر پلیدزادگی و پاک زادگی
تو چغز حوض گلخن و من شیم کوثرم.
سوزنی.

خوب و زشت

خوب و زشت. [ب ُ زِ] (ترکیب عطفی، اِمرکب) خوب و بد. نیک و بد. زشت و زیبا:
پس آن نامه را زود پاسخ نوشت
پدیدار کرد اندر او خوب و زشت.
فردوسی.
بهر سان که ما را رسد خوب و زشت
سر خود نتابیم از آن سرنوشت.
نظامی.